รหัสพรรณไม้: 7-51000-003-073

ชื่อพื้นเมือง : มะขามป้อม (ทั่วไป)

ชื่อสามัญ : Emblic Myrabolan, Malacca Tree

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Phyllanthus emblica L.

ลักษณะวิสัย :

ลักษณะเด่นของพืช : ต้น ไม้ยืนต้น ผลัดใบ สูงได้ถึง 20 ม. ลำต้นตั้งตรง เปลือกลำต้นสีน้ำตาลอมขาวทึม เมื่อแก่มักมีสำน้ำตาลอมดำ และโป่งนูน เป็นปมตะปุ่มตะป่ำไม่สม่ำเสมอ บางครั้งหลุดล่อนไป เปลือกชั้นในสีชมพูถึงสีแดงอมน้ำตาล ใบ ใบเดี่ยว ออกในแนวระนาบเดี่ยวกัน และเรียงชิดกันคล้ายใบประกอบแบบขนนก มีหูใบเล็กมาก รูปสามเหลี่ยม ยาวไม่เกิน 1 มม. ก้านใบสั้นมาก ยาว 0.4-0.8 มม. หรือไม่มี แผ่นใบแคบและยาว รูปขอบขนาน กว้าง 2.5-5.0 มม. ยาว 8-12 มม. ปลายใบและโคนใบโค้งมน ขอบใบเรียบ แผ่นใบบางคล้ายกระดาษ เส้นแขนงใบ ข้างละ 4-6 เส้น เส้นใบย่อยแบบร่างแห เห็นชัดเจนทางด้านบน ใบเมื่อยังอ่อนผิวเกลี้ยงสีเขียว ดอก ออกเป็นกระจุก 3-5 ดอก ระหว่างซอกใบและมักจะออกตลอดทั้งกิ่ง ดอกย่อยแยกเพศอยู่บนต้นเดียวกัน เป็นดอกเพศผู้มากกว่าดอกเพศเมีย บริเวณโคนกิ่งจะเป็นกระจุกของดอกเพศผู้ ส่วนบนมีดอกเพศเมียออกเดี่ยวๆ บางครั้งอาจมีดอกเพศผู้ร่วมอยู่ด้วยเล็กน้อย ดอกขนาดเล็ก สีขาว ขาวหม่น หรือสีขาวอมเหลืองอ่อน ดอกเพศผู้มีก้านดอกยาว 2.0-2.5 มม. กลีบเลี้ยงยาว 1.5-2.5 มม. จำนวน 6 กลีบ เรียงซ้อนกัน เป็น 2 วง ไม่มีกลีบดอก เกสรเพศผู้ 3 อัน แต่อาจจะมีได้มากถึง 5 อัน ฐานรองดอกมีต่อม 6 ต่อม ดอกเพศเมียมีก้านยาวประมาณ 0.5 มม. มีกลีบเลี้ยงเช่นเดียวกับดอกเพศผู้ แต่มีขนาดเล็กกว่ามีฐานรองดอกเป็นรูปถ้วยขอบหยัก รังไข่ประมาณครึ่งหนึ่งอยู่ลึกลงไปในหมอนรองดอก มี 3 ช่อง ก้านเกสรมีโคนเชื่อมติดกัน ปลายแยกเป็น 2 ก้าน ยาวไม่เท่ากัน ผล ค่อนข้างกลม ไม่มีก้าน เส้นผ่าศูนย์กลาง 1.2-2.0 ซม. มีเนื้อหนา ผิวผลเมื่อยังอ่อนมีสีเขียวอ่อน เมื่อแก่มีสีเขียวอมเหลือง ผิวใส ชุ่มน้ำ มีรสเปรี้ยวและฝาด เมล็ด มีชั้นเปลือกหุ้มแข็ง มีสันตามยาว 6 สัน ภายในมี 6 เมล็ด

ประโยชน์ : อาหาร,สมุนไพร,พืชประดับ,พืชวัสดุ,พืชใช้เนื้อไม้,พืชให้ร่มเงา,พืชเศรษฐกิจ ดอก เป็นยาเย็น ระบายท้อง ผล ผลอ่อนกินเนื้อแก้เสมหะในลำคอ เสียงแหบ ผลแก่กินเนื้อให้ชุ่มคอ แก้เจ็บคอ คอแห้ง คอตีบ แก้กระหายน้ำ แก้ไอ ลักปิดลักเปิด แก้หวัด ระบายท้อง แก้ท้องเสีย ขับปัสสาวะ บำรุงหัวใจ เนื้อจากผลแห้ง ใช้ภายนอกเป็นยาสมานแผล ใช้ภายในแก้บิด ท้องเสีย ริดสีดวงทวาร แก้ไอ แก้โรคดีซ่าน หมักให้เกิดแอลกอฮอล์ดื่มแก้อาหารไม่ย่อย ใช้ทำแชมพูสระผม