รหัสพรรณไม้: 7-51000-003-012

ชื่อพื้นเมือง : ขี้เหล็กหลวง (ภาคเหนือ),ขี้เหล็ก

ชื่อสามัญ : Cassod Tree, Thai Copper Pod

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Senna siamea (Lam.) H. S. Irwin & Barneby

ลักษณะวิสัย :

ลักษณะเด่นของพืช : ลำต้น ไม้ยืนต้นขนาดกลาง สูง 8-5 ม. เปลือกนอกสีเทาถึงสีน้ำตาลดำ แตกเป็นสะเก็ตทั่วไป แตกตามยาวเป็นร่องตื้นๆ เปลือกในสีน้ำตาลอ่อน กิ่งก้านโปร่ง ใบ ใบประกอบแบบขนนกปลายคู่ ก้านใบยาว 30 ซม. มีใบย่อย 5-10 คู่ ใบย่อยออกตรงข้ามกัน รูปรีแกมขอบขนาน โคนใบสอบเข้าเล็กน้อย ปลายมนหรือเว้นตื้น ผิวใบและขอบใบเรียบ ยอดอ่อนและใบอ่อนมีสีแดงเรื่อ ใบแก่สีเขียวเข้มเป็นมัน เนื้อใบบาง ก้านใบย่อยสั้น เก็นเส้นใบชัดเจน ดอก ออกเป็นช่อที่ปลายกิ่ง ยาวประมาณ 30 ซม. ดอกบานจากโคนสู่ปลาย กลีบเลี้ยง 5 กลีบ งุ้มเข้าเป็นรูปช้อน รูปร่างค่อนข้างกลม หนา แต่ละกลีบไม่ติดกัน กลีบดอก 5 กลีบ มีสีเหลือง รูปไข่กลับ ยาวประมาณ 1.5-2 ซม. มีก้านกลีบดอกสั้น ๆ กลีบดอกมีขนาดเท่ากัน หลุดร่วงได้ง่าย ดอกบานเต็มที่เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 2.5-4 ซม. เกสรเพศผู้มี 10 อัน แต่มี 2 อันที่มีขนาดใหญ่กว่าอันอื่น รังไข่รูปรี มีขนประปราย ผล เป็นฝักแบน นูนตรงที่ติดเมล็ด ฝักกว้าง 1-1.5 ซม. ยาว 15-30 ซม. ผลแก่มีสีน้ำตาล มีเมล็ด 20-30 เมล็ด

ประโยชน์ : อาหาร,สมุนไพร,พืชประดับ ปลูกเป็นไม้ให้ร่มริมทาง ใบอ่อน ใช้เป็นอาหารและเป็นยาระบาย ดอก ใช้เป็นยานอนหลับ แก้หืด ขับพยาธิ ฝัก ภายในมีสารฝาดสมานแผล ใช้รักษาท้องร่วง และยังมีสารที่ช่วยระบายอ่อนๆ ราก ใช้ผสมเป็นตัวยาขับพยาธิ แก้ไข้ บำรุงธาตุ แก้โชคเหน็บชา